وایت برد بهتر است یا تخته سیاه

طرفداران وایت برد دلایلی مانند پاک شدن سریع ، قابلیت استفاده ازانواع رنگ های ماژیک، مغناطیسی بودن برد برای علامت گذاری وقرار دادن آهن ربا ، قابل استفاده با انواع ویدئو پروژکتورها و … و برای تخته

حتما تاکنون درباره ی استفاده از وایت برد و یا تخته سیاه و برتری یکی بر دیگری خصوصا در مورد زیبا نویسی دانش آموزان دچار تردید شده و مورد سوال قرار گرفته اید . استفاده از هر یک طرفداران پر و پا قرص خود را دارد . برای طرفداران وایت برد دلایلی مانند پاک شدن سریع ، قابلیت استفاده ازانواع رنگ های ماژیک، مغناطیسی بودن برد برای علامت گذاری وقرار دادن آهن ربا ، قابل استفاده با انواع ویدئو پروژکتورها و … و برای تخته و گچ عدم حساسیت به مواد شیمیایی و زیبا نویسی و … بهانه هایی هستند برای رو آوردن به یکی از این دو وسیله . راستش من هم قبلا پافشاری زیادی روی تخته سیاه و گچ داشتم و اعتقاد داشتم که وایت برد و ماژیک باعث بد خطی دانش آموزان می شود تا این که چند سال پیش به مدرسه ای رفتم که در آن خبری از تخته های سنتی و گچ نبود و امکان تهیه ی آن هم اصلا وجود نداشت . ناچار می بایست از ماژیک و وایت برد استفاده می کردم . اوایل با اکراه و بی میلی استفاده می کردم ولی واقعا چاره ای نبود. با گذشت زمان دیدم آن حساسیت چندان معقولانه نیست ؛ چه که همان نتایجی را که از تخته سیاه داشتم وایت برد نیز برآورده می کرد حتی مزیت های دیگری هم داشت که تخته سیاه نداشت . به نظرم کسانی که روی هر کدام از این وسیله ها حساسیت زیادی نشان می دهند باید از دیگری هم استفاده کنند و بعد قضاوت کنند. و امّا سوالات مهم کدام یک از این دو ، در زیبا نویسی دانش آموزان موثرتر است ؟ استفاده از کدام یک در کلاس باعث خوش خطی دانش آموزان می شود ؟ شکی نیست که با گچ می توان اصول زیبا نویسی را بیش تراز ماژیک رعایت کرد. اما سوال این است که دانش آموزان کتاب کار خود را با چه وسیله ای می نویسند ؟ دیکته در دفتر را با کدام وسیله ؟ تمرین های کتاب ریاضی و هم چنین تکالیف خانه را با چه چیزی می نویسند ؟ جواب همه مداد است !!! مگر هر دانش آموز چه قدر از وقتش را در مدرسه به نوشتن روی تابلوی کلاس ( چه وایت برد چه تخته سیاه ) صرف می کند ؟ همکاران گرامی آن چه باعث زیبا نویسی دانش آموزان می شود نه وایت برد و ماژیک است و نه تخته سیاه و گچ . حتما می فرمایید مداد ! خیر ؛ مداد هم نیست !!! این ها همه وسیله هستند و بهترین وسیله مداد است ؛ اما آن چه باعث خوش خطی دانش آموزان می شود دو عامل دیگر است که عرض خواهم کرد . اولین عامل: خوش خط بودن معلم و یا آشنا بودن معلم به اصول خط نستعلیق تحریری است . معطی الشیء لایکون فاقدا له بخشنده، همیشه چیزی را می بخشد که خود آن را دارا است. زیرا اعطای شیء از روی فقدان، هرگز امکان پذیر نیست. به فرمایش شاعر : ذات نایافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش خشک ابری که بود زآب تهی ناید از وی صفت آب دهی عامل دیگر نیز باز هم به ما معلم ها بر می گردد و آن حساسیت و دقت آموزگاران نسبت به آموزش صحیح اصول خوش نویسی ، وقت گذاشتن و خسته نشدن در این کار است . اگر این دو عامل اصلی در کلاس رعایت شد می توان به خوش خط شدن دانش آموزان امیدوار بود و گرنه … نتیجه این که ، نمی توان گفت فلان کلاس از وایت برد استفاده می کند پس دانش آموزانش بد خط هستند و فلان کلاس از تخته سیاه پس خوش خط !!! البته عامل دانش آموز که دارای زمینه خوش نویسی باشد و مشکل فیزیولوژی نداشته باشد وهمکاری اولیا هم مهم است . هیچ وقت در یک کلاس با همه ی تلاشی که می شود نتیجه یکسان نخواهد بود چه در زمینه ی خوش نویسی و چه موضوعات دیگر . اصل کشف استعدادهاست !

وقتی دانش آموز هر دو نوع تخته را در کلاس درس ببیند آرامش بیشتری دارد زیرا در صورت نیاز می تواند از استاد برای نوشتن روی هر یک درخواست کند و این آرامش بر یادگیری وی تأثیر می گذارد اگرچه سال تحصیلی به پایان رسیده است و دانش آموزان برای چند ماه تعطیلات تابستانی خود را می گذرانند اما برگزاری انواع کلاس های تقویتی، هنری، ورزشی و… ادامه دارد و والدین سعی می کنند فرزندانشان را در مفیدترین کلاس ها ثبت نام کنند. گاهی این کلاس ها در ساختمان ها و اتاق های غیراستانداردی تشکیل می شود که چه به لحاظ فضا و کیفیت نور و چه امکانات سمعی و بصری، در وضعیت مناسبی قرار ندارد. به همین دلیل و برای اطلاع بیشتر خوانندگان صفحه سلامت، با یکی از چشم پزشکان گفت و گویی داشتیم و از وی درباره تخته های وایت برد و انعکاس نور روی سطح آن سوال کردیم و این که آیا استفاده از این تخته ها بهتر است یا تخته های چوبی که با گچ روی آن نوشته می شود. وی ضمن پاسخ به این سوال، به استانداردهای دیگر کلاس درس نیز اشاره می کند. دکتر علی اکبر بلوریان، جراح و متخصص چشم و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، می گوید: وسایل آموزشی فاکتور موثری در فراگیری بهتر دروس است. از جمله این وسایل تخته های چوبی است که از چوب جنگل، نئوپان و گچ و سیمان ساخته می شود . قبلاً رنگ تخته ها سیاه بود اما به توصیه روان شناسان رنگ آن به سبز تغییر پیدا کرد. وی می افزاید: امروزه در بیشتر مراکز آموزشی به جای تخته سیاه از تخته های وایت برد یا تابلوی سفید استفاده می شود که جنس آن از چوب با روکش سفید و صیقلی و چارچوب فلزی است. هر یک از تخته های سیاه یا سفید دارای معایب و مزایایی است که می توان به آن اشاره کرد. اما نکته قابل توجه این است که با توجه به تحقیقات انجام شده، توصیه می شود از هر دو نوع تخته در کلاس درس استفاده شود؛ زیرا می توان در زمان مناسب و در زاویه خاص که مشکلی ایجاد نکند، از تخته سفید و زمانی که نیاز به نوشتن متن طولانی باشد، از تخته سیاه استفاده کرد. وی می افزاید: وقتی دانش آموز هر دو نوع تخته را در کلاس درس ببیند آرامش بیشتری دارد زیرا در صورت نیاز می تواند از استاد برای نوشتن روی هر یک درخواست کند و این آرامش بر یادگیری وی تأثیر می گذارد.وی آسان نویسی، تمیزی و نداشتن گرد و غبار، نصب و حمل آسان تخته سفید را از جمله مزایای آن برمی شمارد و می افزاید: توصیه می شود از تخته های سفید برای کلاس های کوچک استفاده شود زیرا استفاده از گچ باعث پراکنده شدن گرد و غبار می شود که به تبع آن به چشم ها نیز آسیب می رساند اما در کلاس های بزرگ می توان از تخته سیاه استفاده کرد. انعکاس نور در تخته سفید، باعث خستگی چشم می شود و این یکی از معایب تخته های وایت برد است که باید با تعیین جهت صحیح، این انعکاس نور را به حداقل رساند. وی می افزاید: در زمینه تعیین فاصله دانش آموز یا دانشجو از تخته- در صورتی که فرد مشکل نزدیک بینی نداشته باشد- نکته مهم وضوح نوشته با تصویر است؛ اگر شخص دچار مشکل نزدیک بینی باشد مسلماً با تنگ کردن شکاف پلک برای مشاهده نوشته ها، به چشم خود فشار وارد می کند. استاندارد نور طبیعی نور نباید به صورت مستقیم به تخته تابیده شود. استفاده از نور مصنوعی برای اتاق معمولی در حد یک لامپ ??? وات و ? لامپ کم مصرف است؛ زیرا نور زیاد باعث خستگی چشم می شود و اگر هم نور کم باشد، باعث آزار چشم ها می شود.به طور کلی فضای استاندارد برای هر نفر در کلاس معمولی ۲.۵ مترمکعب و در کلاس های بزرگ ۴.۵ مترمکعب است.توصیه می شود فاصله بین استاد و دانشجو به حداقل برسد، زیرا کاهش فاصله باعث کاهش استرس استاد هم می شود و نیازی نیست وی با صدای بلند و صرف انرژی زیاد درس را ارائه دهد.این جراح و عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه می افزاید: میز و صندلی کلاس باید یک دست باشد و مصالح ساختمانی باید به گونه ای باشد که باعث انعکاس نور نشود.همچنین زمانی که از پرده نمایش یا تخته استفاده می شود. شیوه نشستن دانشجویان، باید به گونه ای باشد که تانژانت زاویه نسبت به تخته از ۳.۷ بیشتر نشود در غیر این صورت تشخیص حروف مشکل خواهد شد.

-محاسن و معایب

تردیدی نیست که وسایل کمک آموزشی در هموار ساختن راه دشوار تعلیم و تدریس نقش ارزنده ای دارند و مربیانی که درنظام های پیشرفته ی آموزشی حداکثر استفاده را از این نوع وسایل و مواد می کنند ، بیش از پیش به ارزش کلی این وسایل واقفند. وسایل آموزشی حامل هایی هستند برای ایجاد ارتباط صحیح و موثر با شاگرد، با این تعبیر وسایل کمک آموزشی جزء لازم و حتمی آموزش- یادگیری هستند . در هر مرحله از آموزش یک شخص به عنوان معلم یا مربی باید تدریس کند ، فرد یا افرادی باید در نقش شاگرد مورد آموزش قرارگیرند و موضوعی هم به عنوان پیام آموزشی در میان باشد تا عمل تدریس تحقق پیدا کند . درصورت نبود یکی از این سه عامل، اصولآ تدریس انجام نمی گیرد. اما عامل دیگری نیز به عنوان راه و یا وسیله باید در اختیار باشد تا برقراری ارتباط بین دو عامل اول و دوم و در نتیجه فهم عامل سوم را ممکن سازد.(شعبانی ص۱۸۹-۱۳۸۰) این عامل همان وسیله آموزشی است. دریک تقسیم بندی از وسایل آموزشی می توان آن ها را به دو دسته تقسیم کرد : وسایل کمک آموزشی همیاری[۳] و وسایل کمک آموزشی تسهیل کننده[۴] .

یکی از رسانه هایی که در زمره ی وسایل آموزشی تسهیل کننده قرار می گیرد تابلوهای آموزشی هستند که به انواع مختلفی چون : تابلوهای گچی، تابلوهای پارچه ای، تابلوهای مغناطیسی، تابلوهای الکتریکی، تابلوهای تخته سفید  ، تابلوهای چسب دار و تابلوائلانات(احدیان ص۷۹-۱۳۷۶)تقسیم می شوند.

باتوجه به اینکه تابلوهای گچی از متداول ترین و پرمصرف ترین وسایل کمک آموزشی در سیستم آموزشی ماست و همچنین به دلیل جایگزینی تابلوهای تخته سفید به جای تابلوهای گچی و استفاده ی متعدد معلمان از آن ها درکلاس های درسی ، دراین مقاله به تبیین و تشریح علل و عوامل موثر در استفاده از این دو نوع تابلو و به محاسن و معایب آن ها از نظر معلمان و دانش آموزان می پردازیم.

-ویژگی ها ومشخصات تابلوهای گچی و تابلوهای سفید:

بیشتر تابلوهای گچی از جنس چوب بوده وچوب های استفاده شده در آنها ؛ نئوپان ، تخته های تراشیده شده ی درختان جنگلی و تخته های فیبری فشرده می باشد.در سال های اخیر با استفاده از گچ و سیمان تابلوهای بتونی یا  ملاتی نیز ساخته می شود. تابلوهای گچی به ابعاد ۲×۵/۱ یا ۲ ×۳ ساخته می شوند. در گذشته تابلوهای گچی به دلیل داشتن رنگ مشکی به تخته سیاه مشهور بودند. اما در حال حاضر به دلیل توصیه روانشناسان ،این نوع تابلوها به رنگ سبز تهیه می شوند . جنس تابلوهای تخته سفید از چوب فشرده شده می باشد؛که پس از صاف و صیقلی نمودن چوب ، با رنگ سفید رنگ آمیزی می شود؛ چارچوب تابلو با فلزی مخصوص (معمولاً آلومینیوم) قاب گرفته می شود. تابلو های سفید به اندازه های گوناگون تهیه و به بازار عرضه می شود. محل نصب تابلوها روبروی دانش آموزان و حداقل با فاصله ۲ متری از ردیف جلویی روی دیوار می باشد . ارتفاع تابلو ها از روی زمین بین ۸۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر بوده و بر اساس استانداردهای جهانی دانش آموزان از روی سکوی مخصوص تابلو در روی آن اقدام به تحریر می نمایند.

-معایب و محاسن تابلوهای گچی و سفید:

در یک پژوهش که به منظور شناخت محاسن و معایب تابلوهای آموزشی مورد استفاده در کلاس، به عمل آمد نتایج زیر حاصل شد:

۸۱%دانش آموزانی که از هر دو نوع تابلو استفاده کرده بودند تابلوهای گچی را جهت استفاده در کلاس مناسب می دانند.۶% آنان استفاده از تخته سفید را پیشنهاد می کنند و ۱۳% هم استفاده همزمان از هر دو تابلو را توصیه می کنند.

مزایای استفاده از تابلو های گچی از نظر دانش آموزان عبارتند از:

 نوشتن باخط درشت بر روی تابلوهای گچی راحت تر انجام می گیرد چرا که معلم بعضی اوقات ناگزیر به استفاده از این نوع خط می باشد.

نقاشی و رنگ آمیزی بر روی آن آسان تر و راحت تر از تخته سفید می باشد.

در هنگام نوشتن با گچ حواس نویسنده پرت نمی شود و با اعتماد به نفس بالا و اطمینان روی آن می نویسد.

خواندن مطالب نوشته شده روی تابلو های گچی راحت تر از تابلوهای سفید می باشد.

دانش آموزان از همان دوران شروع تحصیلات ، به نوشتن در روی تابلوهای گچی عادت کرده اند.

مرمت و هزینه ی تعمیر و نگهداری تابلو های گچی نسبت به تابلو های سفید  مقرون به صرفه تر است.

-مزایای استفاده از تخته سفید:

اکثر دبیران ریاضی ، شیمی و فیزیک به دلیل استفاده زیاد از تابلو در کلاس ، تخته سفید را به تابلو های گچی ترجیح می دهند و دلایل آنها برای این کار عبارتند از:

تمیزی و نداشتن گرد و غبار در کلاس درس

جایی که نصب تخته گچی امکان نداشته باشد تخته سفید کارآیی زیادی دارد.

حمل و نقل آن آسان است.

با یک دستمال ساده هم قابل تمیز کردن است.

جابجایی ماژیک راحت تر و تمیز تر از گچ می باشد و معلم می تواند ماژیک ها را در کیف خود نیز حمل کند.

معایب تخته سفید از دیدگاه دانش آموزان  و معلمان:

چون پهنای نوشته در این نوع از تابلوها کوچک وکم است لذا از فاصله ی دور قابل رویت  و تشخیص نیست و بخصوص در ترسیم اشکالی که دارای ریزه کاریهای زیادی هستند مناسب نمی باشند.

برای نوشتن بر روی تابلو معمولاً حروف کتابی خواناتر است. با توجه به لغزنده بودن سطح تابلو های  تخته سفید عملاً امکان نوشتن با حروف کتابی غیر ممکن می باشد.

برای راست نوشتن، بایستی نویسنده همراه حرکت دست، حرکت کند. اگر در نوشتن بر روی تخته سفید حرکت کنیم خط نوشتاری بد و ناخوانا خواهد شد.

اگر نوشته ای بر روی تخته سفید ، مدت زیادی بماند اثری از نوشته ی قبلی باقی خواهد ماند و به مرورکیفیت تخته سفید از بین خواهد رفت.

ماژیک برای نوشتن به راحتی در دسترس دانش آموزان قرار نمی گیرد. چون قیمت آنها نسبت به گچ گران است. لذا مدیر ان را فقط در اختیار معلم قرار می دهد.

کوچک و ریز نوشته می شود و برخی دانش آموزان نمی توانند به راحتی نوشته های تابلو را ببینند.

به دلیل شفاف بودن سطح وایت برد، نور منعکس می شود مخصوصاً موقع روشن بودن لامپ کلاس این مشکل بیشتر احساس می شود.

برخی از دانش آموزان بوی ماژیک را ناخوش آیند می دانند.

 برخی از دانش آموزان اظهار می دارند نوشتن بر روی وایت برد یک نوع حس مصنوعی و موقتی بودن را در آنها ایجاد می کند.

برای روان شدن جوهر ماژیک ، درهنگام نوشتن با ماژیک بایستی نوک آن به پایین باشد؛ درچنین شرایطی نوشتن غیرممکن می شود و اگرچنین نکنیم بعد از چند لحظه نوشته کم رنگ تر می گردد، تا جایی که از ردیف های آخر کلاس نوشته غیرقابل خواندن می شود.

ماژیک مخصوص تخته سفید خیلی زود تمام می شود.

اکثر تخته سفیدهای موجود در بازار در اندازه های کوچک ساخته شده اند؛ بنابراین فضای آنها در موقع نوشتن زود تمام می شود.

برای درس هایی که شامل روند دستورالعملی هستند پر زحمت است.(مثل دستورالعمل آزمایش درس علوم)

یک اشکال بزرگ این است که دیگران اغلب به طور اشتباهی از ماژیک های معمولی روی تخته سفید استفاده می کنند ؛ در این صورت پاک کردن و تمیز نمودن تابلو بسیار دشوار خواهد شد.